نگاهی به صنعت چاپ کشور در گرانی ها و مشکلات مواد اولیه

نگاهی به صنعت چاپ کشور در گرانی ها و مشکلات مواد اولیه

صنعت چاپ کشور روزهای خوبی را نمی گذراند. گرانی مواد اولیه که هم ناشی از تحریم هاست و هم مدیریت های نادرست در حوزه فعالیت های ارزی باعث شده است این صنعت هم چون همه بخش های صنعتی کشور درگیر مسائل ومشکلات زیادی شود.

حورا نژادصداقت:صنعت چاپ کشور روزهای خوبی را نمی گذراند. گرانی مواد اولیه که هم ناشی از تحریم هاست و هم مدیریت های نادرست در حوزه فعالیت های ارزی باعث شده است این صنعت هم چون همه بخش های صنعتی کشور درگیر مسائل ومشکلات زیادی شود. گرانی کاغذ که از نیمه سال گذشته با یک روند صعودی آغاز شده بود حالا در وضعیتی تثبیت شده روی همان موج گران مانده است. از سوی چالش ها برای کاهش تعرفه فیلم هایBOPPکه در چاپ های هلیو وفلکسو کاربرد دارد هنوز هم ادامه دارد و خبری از این کاهش نیست. هرچند که رییس جمهور در نشست با فعالان چاپ و نشر دستور کاهش این تعرفه را داد ، اما به بار نشستن این دستور با توجه به روزهای پانانی عمر دولت بعید به نظر می رسد. گرانی فیلم و زینک مورد استفاده لیتوگرافی ها هم مزید بر علت شده است. این امر به این معناست که صنعت چاپ دوران بحرانی خود را سپری می کند و چنانچه برنامه ای برای حل این مشکلات و غلبه بر تحریم ها اندیشه نشود ، شاهد تعطیلی و سپس خزان این صنعت خواهیم بود. این گزارش می کوشد تا بخش هایی از این مشکلات و پیشنهادات صاحب نظران برای عبور ازاین مرحله را نشان دهد.

ارز و تحریم، از فیلم تا كاغذ

تحریم ها و قیمت ارز موجب شده تا بخش های مختلف صنعت چاپ با شرایط جدیدی مواجه شوند، در حدی كه گاهی موقعیت‌های قبلی خود را رها كنند و دست به اقداماتی متفاوت بزنند تا در حد ممكن در روند چاپ مانع ایجاد اختلال های اساسی شوند.

از جمله مواد اولیه پیش از چاپ فیلم و زینك است تا به كاغذ و چسب و سلفون برسد كه تعدادی از این اقلام به صورت وارداتی در اختیار بنگاه های مختلف اقتصادی می‌رسد. غلامرضا‌ شجاع،‌ مدیر عامل تعاونی لیتوگرافان تهران، با اشاره به مشكلات ایجاد شده برای دست اندركاران چاپ و اقداماتشان برای دریافت ارز می گوید: از زمانی كه اتاق مبادلات ارزی شروع به كار كرد، همواره از طریق اتاق مبادلات حدود 40 درصد ارزمورد نیازمان را (كه البته كافی نیست) دریافت كرده‌ایم. مساله اینجاست كه مواد اولیه نسبت به سال گذشته در حوزه پیش از چاپ حداقل دو برابر شده و همین امر موجب تغییراتی در روند كاری ما شده است تا جایی كه بسیاری از لیتوگرافان شیفت های كاری خود را كم كرده اند.

او با اشاره به اهمیت زینك و تولید محدود آن در دیگر كشورها می گوید: زینك یك كالای استراتژیك است كه از كاغذ اهمیت بیشتری دارد. زیرا حدود 30 درصد كاغذ مصرفی ما در داخل كشور تولید می‌شود. ولی حتی یك برگ زینك چاپ نه تنها در كشور ما بلكه در كشورهای همسایه‌مان هم تولید نمی‌شود.

علت تولید نشدن زینك در كشور ما از زبان شجاع شنیدنی است: ما در ایران نه تكنولوژی تولید زینك را داریم و نه توانایی آن را. زیرا آلومینیوم‌سازی ایران قدرت تولید آلومینیوم مناسب برای زینك را ندارد. اگر یك هزارم میكرون در زینك برآمدگی یا گودی وجود داشته باشد اثرش در كاغذ دیده می‌شود. آنقدر تولید زینك پیچیده است و امكانات فراوان و حساس می‌خواهد كه حتی امروز ایتالیا كه بزرگترین واحد تولید زینك را دارد، آلومینیوم مورد نیازش را از كشورهایی مانند آلمان و سوئیس و انگلیس و... خریداری می‌كند. دلیل این همه حساسیت بر آلومینیوم مصرفی در زینك و تولید سخت آن، این است كه 99 درصد آلومینیوم از همین ماده است و یك درصد دیگر آن یازده فلز سخت كننده بسیار گران قیمت است. در میان كشورهای مختلفی كه زینك تولید می‌كنند،‌ باید به چین اشاره كرد. چینی ها قدرت تولید زینك را دارند ولی كیفیت آلومینیومی كه آنها استفاده می‌كنند حدود 40 درصد پایین‌تر از زینك های مرغوب است. البته همین امر موجب شده كه قیمت زینك چین نسبت به دیگر كشورها كمتر باشد. علت ارزان بودن آلومینیوم چین هم آن است كه از یك درصد مواد فلزی دیگر به كار رفته در آلومینوم كمتر استفاده می‌كنند. همین امر موجب شده كه آلومینیوم چین در مقابل فشار و حرارت فرم اصلی خود را از دست می‌دهد.

شجاع كه در حوزه كاری خود همواره از ایتالیا زینك مورد نیازش را وارد كشور می‌كرده، با اشاره به تحریم‌ها می‌گوید: از سال 87 كه تحریم‌ها صورت گرفته و امكان واریز پول به ایتالیا وجود نداشته، نمایندگی معتبرترین شركت تولیدكننده زینك چین را برعهده گرفته‌ایم.

بنا به گفته او تا قبل از تحریم‌ها، 95 درصد زینك مورد نیاز كشورمان از ایتالیا وارد می‌شده است و 5 درصد باقی مانده از چین یا كره. ولی امروز این آمار دقیقا برعكس شده است. هرچند آخرین زینك وارد شده از تعاونی لیتوگرافان تهران از ایتالیا به سال 90 باز می‌گردد. زیرا تحریم بانك‌ها انتقال پول را برای آنها بسیار سخت كرده است. پروسه های انتقال پول كه قبلا حدود 2 ماه به طول می انجامید امروز حداقل 3 یا 4 ماه زمان می‌برد.

تمام این مسائل موجب نشده تا تعاونی لیتوگرافان قیمت زینك های وارداتی خود را با چندین برابر افزایش قیمت به دست مشتریان خود برساند. بنا به گفته شجاع اگرچه افزایش قیمت دلار 100 درصد بوده، یعنی دلار 1226 تومان سال گذشته امسال از طریق ارز اتاق مبادلات به 2500 تومان رسیده ولی محصولات واردشده با 20 درصد كاهش قیمت به صورت سهمیه به اعضای تعاونی می‌رسد. و نكته مهمی كه وجود دارد انتظار دریافت كمك‌های بیشتر به شركت‌های تعاونی است. زیرا در این روند دریافت ارز میان شركت‌های خصوصی و تعاونی هیچ تفاوتی وجود ندارد و مشكلات هر دو گروه یكسان است.

این تغییرات در وضعیت دلار، نه تنها وضعیت كنونی را متفاوت كرده بلكه آینده را هم غیرقابل پیش بینی نشان می‌دهد. محمد مهدی رحیمی یگانه، كارشناس رسمی دادگستری در چاپ، در این باره می گوید: به علت سیاست های اقتصادی كشور آینده را اصلا نمی توان پیش بینی كرد.

زیرا همه چیز در حال تغییر است. و این شرایط كار واحد بازرگانی ما كه تمام كالاها را خودش وارد می‌كند، دشوارتر كرده است. زیرا ما تمام خریدهایمان را براساس ارز آزاد انجام می‌دهیم و هیچ حمایتی از دولت نداریم. از همین رو، ما برای تمام خریدها و اقداماتمان مبنای قیمت ها را یورو یا دلار می‌گذاریم. زیرا قیمت ریال در كشور ثباتی ندارد.

حمایت ها هم چه در تعاونی ها و چه در مراكز خصوصی، اندازه خاص خود را دارد. هیچ بنگاه اقتصادی نمی تواند به نفع مشتری ضرر كند. ولی در مواردی كه قراردادهای بسته شده از گذشته در اختیار طرفین است، ممكن است كارفرما برای حفظ مشتری ضررهایی را متحمل شود. از طرفی نمی توان نگاه مشتری را نادیده گرفت. همان طور كه در اطرافمان بسیار می بینیم كه افراد خریدهای خود را به آینده ای موكول می كنند كه شاید اوضاع بهتر شده باشد، بنا به گفته رحیمی یگانه، مشتریان چنین بنگاه های اقتصادی نیز قراردادهایشان را به آینده نه چندان دور موكول می كنند. به همین جهت حدود 30 درصد میزان مبادلات برای خرید و فروش موقتا كاهش یافته و در آینده مشخص می شود كه این كاهش موقتی بوده یا همیشگی.

و اما فیلم. با وجود تكنولوژی های جدید میزان مصرف فیلم در صنعت چاپ كاهش پیدا كرده است. تا جایی كه حتی بعضی از كارخانه‌های تولید فیلم در دیگر كشورها نیز یا فعالیت خود را قطع كرده‌اند یا آن را به چیز دیگر تبدیل كرده‌اند. شجاع، عضو كمیته بحران كاغذ، درباره علت كاهش مصرف فیلم می‌گوید: امروزه كار از كامپیوتر به پلیت یا زینك منتقل می‌شود و این به دلیل وجود دستگاه‌های جدید است. به همین دلیل است كه الان فقط دو شركت آگفا و فوجی در این زمینه فعالند. برای مثال تا 5 سال گذشته ما در كشور سالانه حدود 600 هزار متربع فیلم مصرف می‌كردیم ولی امروز در كل كشور حدود 150 هزار متربع فیلم به كار برده می‌شود. ما برای اعضای تعاونی فیلم مورد نیاز را با ارز مبادلاتی تهیه می‌كنیم. تا 2 سال پیش ما به طور مستقیم فیلم را از شركت آكوا به شكل كانتینری خریداری می‌كردیم. ولی با توجه به مصرف كمتر و قیمت بسیار بالاتر، ما هم از نمایندگی های داخل كشور خرید فیلم را انجام می‌دهیم.

ناگفته نماند كه یكی از دلایل افزایش قیمت ها در سرمایه گذاری پیش از چاپ ریسك و هزینه بالای آن است و این به دلیل پیشرفت های زیاد و روز به روز تكنولوژی است كه دستگاه های گران قیمت امروز، دستگاه های بی ارزش فردا می شوند.

از فیلم و زینك كه بگذریم نوبت به كاغذ می‌رسد. كاغذی كه خبرهایش هر روز داغ است و فریادهای امان از گرانی، از گروه های مختلف خصوصا ناشران شنیده می‌شود.

ناصر میرباقری، مدیر چاپخانه و انتشارات گویا، كاغذ را زیربنای كار فرهنگی می‌داند و می‌گوید: ‌شرایط شوكی كه به بازار كاغذ وارد شده، آثارش امروز بر كارهای فرهنگی دیده می‌شود.

مهمترین مصرف كاغذ در تولید كتاب است. و خریداری كتاب و تشویق به خواندن بیشتر همواره دغدغه ناشران بوده است. بنا به گفته میرباقری قشر كتابخوان در مقاطع قبلی نیز مشكلات متعدد داشت و معمولا كتاب را در اولویت چندم خود قرار می‌داد. با شرایط كنونی كه قیمت كتاب بالاتر رفته، ‌كم كم ناشران كتاب‌خوان‌های غیر حرفه‌ای را هم از دست خواهند داد. در حالی كه كتاب اگرچه مانند محصولاتی مثل پنیر و برنج و گوشت در اولویت نیست ولی ارتباط مستقیمی با زندگی عادی مردم دارد.

نشر كتاب فقط یكی از عرصه‌هایی است كه با كاغذ در ارتباط مستقیم است. فعالیت‌های دانشگاهی، فتوكپی، چاپ سربرگ‌ها و تقویم‌ها و... همه و همه با استفاده از كاغذ صورت می‌گیرد.

در چنین شرایطی نگاه ناشران به دولت برای تعیین اولویت كاغذ به منظور دریافت ارز و هم چنین تعاونی‌های مربوطه است. میرباقری ضمن درخواست حمایت بیشتر از دولت می‌گوید: شركت تعاونی ناشران آن طور كه باید تاثیرگذار عمل نكرده است. دیگر شركت‌های تعاونی حتی به اندازه یك بند كاغذ از ما حمایت نكرده‌اند. ما كاغذ را از دلالان با قیمت‌های بسیار بالاتری خریداری می‌كنیم. جهش قیمت‌ها جای نگرانی دارد. زیرا این افزایش قیمت محدود به فیلم و زینك و چسب نیست. برای مثال مركب 5 تا 10 برابر گران‌تر از قبل شده است.

در كل به نظر میرباقری، گران شدن ملزومات چاپ موجب شده تا هم مشتری و هم چاپخانه‌ها و ناشرین با مشكل مواجه شوند. این در حالی است كه قدرت خرید مشتری‌ها هم كم شده و نگرانی اصلی ناشران از نبود خریدارانی است كه دیگر باید دایره خرید كتاب‌هایشان خیلی محدود كنند.

یكی از ساده ترین راه‌هایی كه برای فرار از این مساله به نظر می رسد این است كه نشر رومیزی رواج بیشتری پیدا كند. این پیشنهادی است كه سعید منفرد، مدیر فروش شركت توتالیا، می‌دهد. منفرد می‌گوید: با نشر رومیزی ناشران باید تیراژ آثارشان را كم كنند. ما در حیطه فعالیت خودمان بخشی ایجاد كرده‌ایم با نام كتاب‌های كم تیراژ.

منفرد معتقد است كه این تیراژ كم هیچ ضرری به ناشران نمی‌زند و مخاطب هم نباید نگران باشد. زیرا كتاب‌های خاص به دست افراد خاص می‌رسد و از این طریق كتاب‌ها بسیار تخصصی‌تر از گذشته می‌شود و از كلی‌گویی ها كم می‌شود. از طرفی تنوع رشته‌ها به مخاطب كمك می‌كند تا دقیقا به سراغ موضوع مورد نیازش برود.

در كل این مسائل مالی مربوط به حوزه پیش از چاپ و چاپ و پس از چاپ، فقط برای كارفرمایان مشكل‌زا نبوده است. بلكه مخاطب نیز خواه‌ناخواه در این مسیر همراه نوسانات ارز و تحریم‌ها می‌شود و پول نهایی را می‌پردازد و حركت این چرخه را زنده نگه می‌دارد.

آینده از نگاه آشنایان با امروز چاپ

امروز قیمت‌ها افزایش پیدا كرده است و هر دست اندركاری در حوزه كاری خاص خودش كه به صنعت چاپ مربوط می‌شود، برای امروز و آینده اش برنامه‌ریزی می‌كند. مثل خیلی از عرصه‌های دیگر بعضی چند گام جلوتر می‌گذارند و برای آینده‌ای كه ممكن است در ایران همگام با پیشرفت‌های جهانی رخ دهد، پیشگام می‌شوند و سختی های راه را تحمل می‌كنند و تجربیات متعدد و اعتبار متفاوت برای خود كسب می‌كنند. بعضی هم آینده را دورتر از آن می‌بینند كه نیاز فعلی جامعه را نادیده بینگارند. نمی‌توان به این سادگی ها گفت كه راه كدام درست است و نزدیك تر و نقدتر. فقط می‌توان نظرات را شنید و اقدامات را دید. آینده خود قضاوت خواهد كرد و راه خود را خواهد رفت.

افرادی مثل رضا رضایی، عضو شورای سیاستگذاری صنعت چاپ، معتقدند كه در هر صورت ما به سمت الكترونیكی شدن چاپ در حوزه كتاب و مجله و روزنامه می‌رویم و از همسو شدن با این روند جهانی به دلایل متعددی كه به نفع خودمان و طبیعت است، ناگزیریم.

رحیمی یگانه، مدرس دانشگاه در رشته چاپ، معتقد است كه هنوز هم در ایران، خیلی ها دوست دارند كه كتاب و روزنامه و مجله شان را ورق بزنند. هنوز مردم چشم هایشان به دیدن صفحه مانیتورها آن جور كه باید عادت نكرده است. او با اشاره به نیازهای بخش‌های مختلف می‌گوید: من شاهد تغییر كامل نوع مصرف ها آن طور كه عده‌ای را به این سرعت به سمت فعالیت‌های دیجیتالی كشانده است،‌ نیستم. معتقدم كه نیاز هر بخشی در زمینه خودش هنوز هم وجود دارد و وجود خواهد داشت.

او اشاره می‌كند كه از 30 سال گذشته تا كنون ما در هر زمانی به شكل خاصی مشكل اقتصادی داشته‌ایم و قیمت‌ها تغییر كرده است. اما این دوران هم با تمام سختی‌ها و تجربه‌هایش می‌گذرد.

منفرد، مدیر فروش شركت توتالیا، نیز حداقل تا سال 2025 آینده را روشن می‌بیند و معتقد است كه این جریانات گذراست و راه حل های كاربردی و متعددی برای عبور از این مراحل وجود دارد.

حرف آخر را با نگاه روشن رحیمی یگانه به اتمام می‌رسانم كه: در شرایط فعلی اتفاق‌های مختلف همه چیز را فقط دستخوش تغییر می‌كند. آن‌هایی كه می‌خواهند موفق شوند باید خودشان را با این تغییرات همسو كنند. این چرخه‌ای است كه می‌گذرد همان طور كه دیگر چرخه‌ها تاكنون گذشته است.